معنی خیره چشم - جستجوی لغت در جدول جو

خیره چشم

لغت نامه دهخدا

آنکه دارای چشمان سیاه باشد

ویژگی کسی که بیهوده و بی سبب مردم را می کشد، ستمگر، ظالم، بیدادگر، جبّار، ستمکار، گرداس، جائر، ستم کیش، ظلم پیشه، جفا پیشه برای مثال جهان سوز و بی رحمت و خیره کش / ز تلخیش روی جهانی ترش (سعدی۱ - ۵۶)

فرهنگ فارسی عمید

خیره کشی

(رَ / رِ کُ)

بی جهت و از روی ظلم وستم کشی. بی دلیل کشی. عمل و حالت خیره کش. ضعیف کشی. بی گناه کشی:
جهان به خیره کشی بر کسی کشید کمان
که برکشیدۀ حق بود و برکشندۀ ما.
خاقانی.
از آن زمان که ترا نام شد به خیره کشی
زمانه از همه خونریزها پشیمان است.
خاقانی.
عشق خود بی خشم در وقت خوشی
خوی دارد دمبدم خیره کشی.
مولوی.
جور کشم بنده وار ور کشدم حاکم است
خیره کشی کار او جورکشی خوی من.
سعدی

لغت نامه دهخدا

خیم چشم

(مِ چَ / چِ)

قی چشم. ریم چشم. کثافت دور چشم برنشسته. (یادداشت مؤلف)

لغت نامه دهخدا

خیره کش

(خُ)

بی باک. ظالم. آنکه بدون جهه و سبب و تقریب و بابیرحمی مردم کشد. ضعیف کش. بی نواکش. آزارکننده مردم. (از ناظم الاطباء) :
خیره کشا بدمنشا ظالما
این همه نیکان مکش و بد مکن.
خاقانی.
این خیره کشی ست مارسیرت
و آن زیربری است موش دندان.
خاقانی.
من از این خیره کش فراق هنوز
دیت وصل نستدم دریاب.
خاقانی.
گفت فلان پیر ترا درنهفت
خیره کش و ظالم و خونریز گفت.
نظامی.
جهانسوز و بیرحمت و خیره کش
ز تلخیش روی جهانی ترش.
سعدی.
گهش جنگ با عالم خیره کش
گه از بخت شوریده رویش ترش.
سعدی.
بوالعجب بود که نفسی بمرادی برسید
فلک خیره کش از جور مگر بازآمد.
سعدی.
چشمش بتیغ غمزۀ خونخوار خیره کش
شهری گرفت قوت بیمار بنگرید.
سعدی

لغت نامه دهخدا

خیره هش

(رَ / رِ هَُ)

خرفت. کودن:
ترا راهزن خواند و مارکش
مرا دیو مردم خورخیره هش.
اسدی

لغت نامه دهخدا

خله چشم

(خَ لَ / لِ یِ چَ / چِ)

کنایه از آب غلیظ که در گوشه های چشم فراهم آید، آبی که از اجتماع آن مژگانها به هم چسبند. (آنندراج)

لغت نامه دهخدا

خیره چشمی

(رَ /رِ چَ / چِ)

بی شرمی. ستهندگی. لجاجت. خودسری. خیره سری. خودرایی. عناد. (یادداشت مؤلف)

لغت نامه دهخدا

خیرگی چشم

(رَ / رِ یِ چَ / چِ)

تاریکی چشم. روزکوری چشم. (ناظم الاطباء). ضعف بصر. (زمخشری) : آفتاب رای شاه را از... ظالم تیرگی و چشم انصاف او را از صدمات حار حوادث خیرگی مباد. (سندبادنامه) ، ماتی چشم در نگاه. عمق درنگاه بطوری که چشم فعالیت دیدگانی خود را در آن نگاه از دست دهد:
پر از دیو و شیرست و پرتیرگی
بماند برو چشمت از خیرگی.
فردوسی

لغت نامه دهخدا

گریه چشم

(گِرْ یَ / یِ چَ)

چشمان اشک آور یا اشکین

لغت نامه دهخدا

خفته چشم

(خُ تَ / تِ چَ / چِ)

خوابیده چشم. آنکه چشم مخمور دارد، آنکه چشم باز ندارد. افتاده چشم. اعمش. (زمخشری)

لغت نامه دهخدا

خانه چشم

(نَ / نِ یِ چَ / چِ)

چشم خانه. حدقۀ چشم. لخج. (منتهی الارب) :
کی دگر از خانه چشمم قدم بیرون نهی
ز استانت بردم آنجا خاک دامنگیر را.
کلیم (از آنندراج).
پیام دیده ام ای اشک تر بخواب رسان
بیا و خانه چشم مرا به آب رسان.
معصوم کاشی (از بهار عجم)

لغت نامه دهخدا

خارش چشم

(رِ شِ چَ / چِ)

خارشی است که در چشم عارض میشود. ساهک. (منتهی الارب)

لغت نامه دهخدا

تیره چشم

(رَ / رِ چَ / چِ)

کور. نابینا. (از فهرست ولف) :
ز لشکر دو بهره شده تیره چشم
سر نامداران ازو پر ز خشم.
(شاهنامۀ فردوسی چ بروخیم ج 2 ص 329).
اشعار پند و مدح بسی گفته است
آن تیره چشم شاعر روشن بین.
ناصرخسرو

لغت نامه دهخدا

خیره چشمی کردن

(گِ رِ تَ)

بیشرمی کردن. پررویی کردن. لجاجت کردن. خودسری کردن. خیره سری کردن. عناد کردن. خودرایی کردن

لغت نامه دهخدا

خیره کش

آنکه بی سبب مردم را کشد، ظالم، بی باک بی پروا، سرکش عاصی، معشوق

فرهنگ لغت هوشیار

پیر چشم

چشمی که بسبب کار بسیار فرسوده و پیر شده باشد

فرهنگ لغت هوشیار

سیه چشم

آن که دارای چشمانی سیاه رنگ باشد

فرهنگ لغت هوشیار

گریه چشم

آنکه چشمانی گریان دارد. توضیح مرحوم دهخدا در حاشیه فهرست و لف نوشته اند: گریه چشم نیست گربه چشم است: ابا سرخ ترکی بدی گربه چشم که گفتی دل آزرده دارد بخشم. (فردوسی) اما در جامع الحکمتین ص 84 آمده: گویم رسم مردم آنست که او زنده خندنده است یا زنده گرینده چشم. و بنابرین گریه چشم بجای خود صحیح است

فرهنگ لغت هوشیار